Đặc điểm tâm lý, nhân thân người phạm tội ma túy

Luật sư Tân Bình – Văn phòng luật sư Trần Toàn Thắng làm rõ đặc điểm tâm lý, nhân thân người phạm tội ma túy để thực hiện tốt việc bào chữa bị can, bị cáo trong vụ án ma túy

Việc làm rõ đặc điểm tâm lý, nhân thân người phạm tội ma túy không chỉ có ý nghĩa đối với các cơ quan phòng chống tội phạm mà còn có ý nghĩa đặc biệt đối với việc tham gia bào chữa trong vụ án. Nhân thân của người phạm tội được hiểu là tổng hợp những đặc điểm riêng biệt của người phạm tội, là một trong những nhân tố góp phần vào việc giải quyết đúng đắn trách nhiệm hình sự của họ. Đặc điểm nhân thân người phạm tội thể hiện qua tuổi, nghề nghiệp, thái độ làm việc, trình độ văn hóa, lối sống, hoàn cảnh gia đình và điều kiện kinh tế, thái độ chính trị, ý thức pháp luật, tôn giáo, tiền án, tiền sự, v.v..

Tuy nhân thân người phạm tội không phải là yếu tố cấu thành tội phạm, nhưng đặc điểm về nhân thân của người phạm tội có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Để xác định sự thật khách quan của vụ án, Điều 15 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định trong phạm vi thẩm quyền của mình, cơ quan tiến hành tố tụng phải sử dụng các biện pháp hợp pháp để xác minh sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ. Những quy định này cho thấy nhân thân người phạm tội nói chung và người phạm tội trong tội phạm về ma tuý nói riêng rất có ý nghĩa trong việc xem xét trách nhiệm hình sự.

Về tâm lý tội phạm, tâm lý tội phạm ma túy nhìn chung có đặc điểm là không phù hợp với yêu cầu và đòi hỏi của xã hội. Có thể nói, đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội của họ. Do đó, để giáo dục người phạm tội trở thành người lương thiện, loại bỏ ở họ những đặc điểm tâm lý tiêu cực, hình thành, phát triển những phẩm chất mới đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của xã hội, cần áp dụng loại và mức hình phạt thỏa đáng đối với họ. Bởi lẽ, thời gian phạm nhân chấp hành hình phạt, đặc biệt hình phạt tù, là thời gian diễn ra cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, cái tốt và cái xấu, cái chuẩn mực và cái phi chuẩn mực, cái tích cực và cái tiêu cực. Việc hiểu rõ tâm lý người phạm tội ma tuý không chỉ có ý nghĩa quan trong đối với các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn có ý nghĩa đối với Luật sư trong quá trình tiếp xúc, trao đổi đối với người phạm tội.

Tội phạm ma tuý hiểu rất rõ sẽ phải đối mặt với hình phạt rất nghiêm khắc, thậm chí là tử hình nếu bị bắt. Do đó, tâm lý chung của họ là rất cẩn trọng. Trong quá trình vận chuyển ma tuý, họ thường xuyên thay đổi phương tiện, đặc điểm nhận dạng để tránh bị lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ, thay đổi thời gian, địa điểm giao nhận hàng, sử dụng ám tín hiệu đã được thỏa thuận từ trước để kiểm tra người nhận hàng, chọn địa điểm giao nhận hàng là những nơi kín đáo, ít gây sự chú ý của những người chung quanh, những nơi mà ít ai có thể ngờ tới, v.v.. Để việc giao hàng được an toàn và nhanh chóng, các đối tượng thường có động tác kiểm tra hàng mẫu, xem tiền trước, sau đó, hẹn thời gian, địa điểm, thỏa thuận giá cả và số tiền cần đặt trước. Không ít trường hợp việc giao hàng, giao tiền được tiến hành ở hai địa điểm khác nhau, nhận tiền trước ở một nơi và giao hàng ở một nơi khác.

Khi bị phát hiện, bắt giữ, các đối tượng phạm tội về ma tuý thường rất manh động, chống trả quyết liệt, lì lợm hoặc khai báo quanh co, thăm dò sự hiểu biết của cán bộ điều tra, chối tội, đổ tội cho nhau, tìm mọi cách để đối phó với các lực lượng chức năng hoặc khai báo nhỏ giọt, ngoan cố không khai ra tổ chức, đường dây và đồng bọn. Các đối tượng này thường tìm mọi cách để tách ma túy ra khỏi người, phủ nhận số ma túy bị bắt giữ là của mình, thông tin cho đồng bọn hỗ trợ tẩu tán tang vật, chạy trốn. Không ít trường hợp, người phạm tội còn tìm mọi cách để mua chuộc, hối lộ cán bộ, Điều tra viên, Kiểm sát viên nhằm chạy tội, giảm nhẹ tội cho bản thân và đồng bọn.

Do người phạm tội ma túy ý thức được hậu quả của hành vi phạm tội nên luôn có tâm lý chống trả quyết liệt đối với lực lượng thi hành công vụ nhằm tẩu thoát. Nhiều vụ vây bắt tội phạm ma túy thời gian vừa qua đã xảy ra đấu súng giữa lực lượng phòng chống tội phạm ma túy và những đối tượng mua bán, vận chuyển trái phép chất ma tuý, điển hình như vụ án Vũ Ngọc Sơn (Vũ Đình Sơn) hoặc vụ án Vàng A Khua ở tỉnh Hòa Bình.